बंगला छोटेखानी होता. ’गेल्या दिवाळीलाच रंग केला असावा’ बंगल्याकडे पहाता क्षणीच तिच्या मनात आलेला विचार. डाव्या हाताला काळ्या ग्रेनाईट मध्ये कोरलेली “लतिका” ही अक्षरे नीट उठून दिसत होती. ’बहूधा नवीन बसवली असावी’ पुन्हा विचार. गेटपासून बंगल्याचे मुख्य द्वार साधारण पंचवीस पावलांवर होते. विटा व टाईल्सच्या तुकड्यांचा सुरेख वापर करून, गेटपासून बंगल्याच्या मुख्य दरवाज्यापर्यंत सुबक वाट बनवली होती. दोन्ही बाजूस नीटनेटके बागकाम फुलून दिसत होते. लालबुंद टपोर्‍या गुलाबाला तोडण्याचा मोह आवरत, ती डाव्या हाताला बंगल्याच्या मुख्य दाराकडे वळली. उजव्या हाताच्या पार्कींगला सिल्वर स्विफ्ट उभी होती. एव्हाना पावसाने जोर धरला आणि ती दरवाज्याकडे धावली.
’लाकूड सागवानी दिसतयं. नक्षीकाम ए-वन केलयं’ बेल वाजवण्यापुर्वी तिने दरवाज्याचा धावता आढावा घेतला. बेल वाजवल्यावर तिने हातातली ओली हॅंडबॅग झटकायला सुरूवात केली. मागोमाग आपले बॉब केस आणि टॉप. दरवाजा उघडला गेला. समोर एक पांढर्‍या शुभ्र कपड्यातला म्हातारा उभा होता. तो नोकर असावा हे ताडलं तिने. पण त्याच्या त्या शुभ्र कपड्यांचे मात्र आश्चर्य वाटले तिला. ’नोकरांचे कपडे सहसा इतके स्वच्छ नसतात’ मनात डोकावलेला नवा संशयी विचार.
“डॉ. रेगे ?” तिचा चौकशीवजा प्रश्न.
“या, आत या” निर्विकारपणे त्याने तिला घरात घेतलं.
“या, बसा.” त्याच्या मागोमाग ती आत शिरताच, त्याने एकीकडे इशारा केला व तिने त्या दिशेला पाहीले. एक पायरी खाली उतरून बैठकीसाठी केलेली सोफ्यांची गोलाकार रचना तिच्या दृष्टीस पडली.
“थॅंक्स.” ती बैठकीकडे वळली. म्हातारा तोवर समोरच्या दरवाज्याने आत नाहीसा झाला व जवळपास कोणी नाही हे पाहून, समोरच्या टिपॉयवर आपली हॅंडबॅग टाकून, ती निवांतपणे सोफ्यात पसरली. तेवढ्यात तिचं लक्ष समोरच्या कोपर्‍यात गेलं. एक पाठमोरी व्यक्ती फोन घेऊन होती. ती पटकन स्वत:ला सावरून बसली. त्या व्यक्तीच्या डाव्या हातात कोट होता आणि डावा खांदा व डावा कान यांच्यामध्ये त्याने फोन धरून उजव्या हाताने ती व्यक्ती मोबाईलवर काहीतरी टाईप करत होती. ’हे डॉक्टर रेगे असावेत.’ सहज केलेला तर्क. त्या वक्तीवरील नजर न हलवता तिने चाचपडत आपली बॅग उघडून त्यातला नॅपकीन काढला. त्याच वेळेस समोरच्या दरवाज्यातून म्हातारा ट्रॅमध्ये पाण्याचे ग्लास घेऊन आला. तो तिच्या जवळ पोहोचेपर्यंत तिने बॅग बंद केली. नॅपकीनने आपल्या चेहर्‍यावरचे पावसाचे तुषार ती टिपू लागली. स्वत:चा कार्यक्रम आटोपून जेव्हा तिने पाहीलं, हातातला ट्रे टिपॉयवर ठेवून म्हातारा समोरच उभा होता. तिच्या डोळ्यातले प्रश्नचिन्ह पाहताच तो बोलला,”चहा की कॉफी?”
“अं…. काही चालेल.” तिने मान डोलावत सांगितलं. तो वळला. “एक मिनिट…” तो पुन्हा तिच्याकडे वळला. “कॉफीच आणा.” म्हातारा थांबला. ती अजून काही बोलेल म्हणून.
“थॅंक्स.” ती किंचीत ओशाळून हसली. तो दरवाज्याकडे वळला. तिचे लक्ष सोफ्याच्या पायाशेजारी ठेवलेल्या काळ्या हॅन्डबॅगेकडे गेलं. टिपॉयवरील तिच्या हॅंडबॅगेत व त्या हॅंडबॅगेत कमालीचं साम्य होतं. तिने खिडकीबाहेर नजर टाकली. पावसाचा जोर वाढू लागला होता. तिने आपली नजर फोनवर बोलणार्‍या व्यकीकडे वळवली. त्याने कानाचा रिसीव्हर खाली ठेवला. हातातला मोबाईल शर्टाच्या खिशात टाकून ती व्यक्ती वळली. तिला पाहताच क्षणभर थबकली. मोकळे बॉब केस, लंबगोल चेहरा, गव्हाळ वर्ण, डार्क ब्लु जीन्सवर खूलून दिसणारा आकाशी टॉप. क्षणभरात पाहता आलं तेवढं पाहून तो सदगृहस्थ बैठकीच्या दिशेने चालू लागला. तिनेही त्याला न्याहाळायला सुरूवात केली. चाळीशीच्या आतच असेल. जवळ जवळ पावणेसहा फुट उंची, गोरा रंग. विस्कटलेले केस, धारदार नाक, सोनेरी काड्यांच्या चष्म्याआड असलेले विचारी डोळे, ओठांवर कोरलेली मिशी, हल्की दाढी, डाव्या हातात काळा कोट, पांढरा शर्ट, काळी पॅंट, पायात काळेच सॉक्स, एका बाजूस किंचीत झूकून चालणे, तिने तो तिच्या जवळ पोहोचेपर्यंत त्याला नीट न्याहाळलं. त्याचवेळेस तोही आपले ’न्याहाळणे’ न्याहाळातोय हे लक्षात येताच ती किंचीत चपापली. ती उठून उभी राहीली. हातातला नॅपकीन तिने बॅगेवर टाकला.
“नमस्कार डॉक्टरसाहेब.” तिने हात जोडले.
“नमस्कार.” कोट सोफ्यावर टाकत त्यांनीही हात जोडले. “बसा.” ती बसली. तेही तिच्यासमोरच टिपॉयच्या पलिकडे बसले.
“मी सुहास. सुहास साटम.” तिने आपली ओळख सांगितली.
“सुहास साटम ?” त्यांनी आठवण्याचा पुर्ण प्रयत्न केला.
“काल मी फोन केला होता.” तिने त्यांना एक क्लु दिला. “सकाळी साडेदहाला.” दुसरा क्लू. “मुलाखतीसाठी.” तिसरा क्लू.
“मुलाखत ? ” ते अजूनही तिच्याबाबत अज्ञातवासात.
“आमच्या पाक्षिकासाठी.” तिने आता शेवटचा क्लू दिला.
“नाव काय म्हणालात ? ” त्यांनी पुढचा प्रश्न टाकला. आता ती जराशी वैतागलेलीच. ’स्वत:हून वेळ देऊन हा माणूस चोविस तासात विसरतो म्हणजे हे फारचं होतयं.’ तिला त्यांचा हा विसरभोळेपणा बिल्कूल आवडला नव्हता. एखादा डॉक्टर एवढा विसरभोळा असेल तर कसं चालेल ?
“सुहास सा…..”
“तुमच्या पाक्षिकाचे ?” त्यांनी उजवा हात वर करून तिला थांबवत विचारले.
“शोध.” तिने बॅग उघडून जरा रागातच नॅपकीन आत टाकला. अचानक ट्युब पेटून लख्ख उजेड व्हावा तशी ती चमकली.
“तुम्ही डॉ. रेगेच आहात ना ? ”
“नाही.” तो सदगृहस्थ शांतपणे मागे रेलला.
“व्हॉट ? ” जवळ-जवळ ती ओरडलीच त्यांच्यावर. तो गृहस्थ जरा दचकलाच.”तुम्हाला सांगता येत नाही की तुम्ही डॉ. रेगे नाहीत म्हणून.”
“कमाल करताय. मी डॉ. रेगे नसताना पुन्हा मी डॉ. रेगे नाही हे कसं सांगायचं ? सांगायचचं झाल तर मी माझं नाव सांगेन. शिवाय तुम्ही मी कोण हे न विचारता सरळ सुरूवात केलीत.” त्या गृहस्थाच्या स्वरात आता मिश्किलपणा होता.
” हे बघा, तुम्ही ’डॉक्टरसाहेब’ या माझ्या हाकेला प्रतिसाद दिलात त्यामुळे मला वाटलं की….” त्यांच्या चेहऱ्यावरच्या मिश्किलीकडे पहात तिने वाक्य अर्धवट सोडलं.
“आता मी डॉ. असल्याने असल्या हाकांना ओ द्यायची सवय आहे मला.” तिने अर्धवट सोडलेल्या वाक्यातील अव्यक्त प्रश्नाला डॉक्टरांनी उत्तर दिले.
“मग डॉक्टर रेगे आत आहेत का ?” तिला फक्त डॉक्टर रेगे ठरल्याप्रमाणे भेटणार की नाही यातच रस होता.
“सध्या तरी नाहीत. मीही त्यांचीच वाट पहातोय. इतक्यात यायला हवेत, असं मगाशी त्यांचा नोकर म्हणाला”. डॉक्टरांनी त्यांच्याकडे असलेली माहीती पुरवली. त्याच वेळेस फोन वाजला. दोघांनी आधी फोनकडे व मग आत पाहीलं. फोन वाजत होता आणि म्हाताऱ्याचा काही पत्ताच नव्हता. शेवटी डॉक्टर फोन घेण्यास उठले, त्याच वेळेस म्हातारा तेथे हात पुसत पोहोचला. त्याला पहाताच ते परत बसले. पण म्हातारा फोनजवळ पोहोचण्याच्या आतच फोन बंद झाला. त्यानंतर म्हातारा जे काही पुटपुटला जे त्या दोघांना नीट ऐकू गेलं नाही. म्हातारा पुन्हा आत जायला वळला. चार पावलं चालला तोच फोन पुन्हा वाजला. त्याने झपाट्याने वळून फोन उचलला.
“हॅलो……. हो….. नाहीत, साहेब घरी नाहीत……………. माहीत नाही……………….. मी इथला नोकर बोलतोय……….. म्हादेव……….कोणाचा फोन होता म्हणून सांगू ?………… आग्रे…… आंग्रे…….. बरं सांगतो.” त्याने फोन ठेवला व त्यांच्याकडे एक नजर टाकून तो पुन्हा आत नाहीसा झाला.
“तुमच्याकडे डॉक्टर रेगेंचा सेल नंबर आहे का ?” तिने डॉक्टरांना विचारलं.
“आहे. पण सध्यातरी नोट रिचेबल आहेत ते. तुम्हाला पुन्हा प्रयत्न करायचा असेल तर हा घ्या.” बोलता-बोलता खिशातला सेल काढून त्यांनी स्क्रीनवर असलेला शेवटचा डायल केलेला सेल नंबर तिला दाखवला. स्वत:च्या खिशातला सेल ती काढेपर्यंत त्यांनी नंबर डायल केला व स्पीकर ऑन केला. नंबर ’स्विच्ड ऑफ’ असल्याचे पलिकडील मंजुळ आवाजाने सांगितलं आणि त्यांनी फोन डिसकनेक्ट केला. ती वैतागली. ’वाट बघणे’ हा प्रकार तिला आवडत नाही हे तिच्या एकंदर वैतागण्यावरून त्यांच्या लक्षात आलं. थोडा वेळ शांतता पसरली. ती बसल्या जागेवरून घर न्याहाळू लागली. तिची नजर सगळीकडे फिरून त्यांच्याकडे वळली.
“तुम्ही रिपोर्टर आहात ?” तिने त्यांच्याकडे पाहताच त्यांनी सरळ तिची चौकशीच सुरू केली.
“क्राईम रिपोर्टर” तिने अभिमानाने सांगितलं. स्वत:बद्दलचा व स्वत:च्या प्रोफेशनबद्दलचा तिचा विश्वास तिच्या स्वरात ठाम होता.
“इंटरेस्टींग” त्यांचा डावा हात सोफ्याच्या काठावर विसावला.
“तुम्ही ’शोध’ वाचलाय कधी ?” तिनेही उलटतपासणी सुरू केली.
“वाचलाय. जमल्यास अधून मधून वाचतो. मला क्राईम स्टोरीज वाचायला आवडतं.” त्यांच्या या होकारावर ती सुखावली. पण दुसर्‍याच क्षणी तिच्या पुढच्या प्रश्नावर तिने त्यांची विकेट काढली. “म्हणजे क्राईम हा विषय तुमच्या दॄष्टीकोनातून निव्वळ विरंगुळा आहे तर.” डॉक्टर गांगरले. पण स्वत:ला सावरून ते मंदसे हसले.
“नाही. विरंगुळा नाही. मेडीकल प्रोफेशनमध्ये या विषयाला एवढं सहज घेता येत नाही.” मघासचा म्हातारा आता वाफाळलेली कॉफी घेऊन आला. दोघेही गप्प झाले. त्याने ट्रे समोर ठेवला. पाण्याचे ग्लास दुसर्‍या ट्रेमध्ये ठेवले.
“थॅंक्स.” दोघेही एकाचवेळेस म्हणाले. म्हातारा पाण्याच्या ग्लासांचा ट्रे घेऊन आत जायला वळला.
“घ्या.” त्यांनी कप उचलून समोर केला. तिने नजरेनेच ’थॅंक्स’ म्हणत कप घेतला. दुसरा कप उचलून त्यांनी त्या वाफाळलेला अर्काचा घोट घेतला. आत जाता जाता म्हातारा थबकला व त्याने एकदा मागे वळून त्यांच्याकडे पाहीलं व तो आत शिरला.
“माझा या ’क्रिमिनोलॉजी’ विषयावर सध्या अभ्यास चालू आहे. डॉ. रेगेंनी याच संदर्भात मला येथे बोलावलय.” डॉक्टरांनी तिच्या विषयातील आपले ज्ञान प्रकट करायला सुरूवात केली.
“म्हणजे नेमकं काय? ” ती सरसावून बसली.
“वेगवेगळ्या क्राईम्सच्या वेळेस असणारी क्रिमिनलची मनस्थिती व त्याला तो क्राईम करण्यास भाग पाडणारे फॅक्टर, यातला त्याचा मनाचा सहभाग वगैरे…वगैरे..” त्याने थोडेसे स्पष्टीकरण दिले.
“डॉ. रेगेही ह्याच विषयावर काम करताहेत का ?” तिने चौकशी चालू ठेवली.
“नाही. सिरियल किलर्स’ हा त्यांच्या प्रबंधाचा विषय आहे आणि संपुर्णपणे बुडून ते असल्या अनेक प्रकरणांचा अभ्यास करत आहेत. पंधरा दिवसापुर्वीच त्यांची नि माझी डॉ. दिवेकराच्या हॉस्पिटलच्या उद्घाटनाच्या दिवशी ओळख झाली. त्यावेळेस त्यांनी मला याबद्दल माहीती दिली. आज भेटायचे ठरलेले. पण महाशय स्वत:च गायब.” बोलता-बोलता त्यांनी नजर आतल्या दाराला वळवली व तिच्या दिशेला पुढे सरकले. काहीतरी गॉसिप ऐकायला मिळेल या आशेने ती पुढे सरली. आवाजाची पट्टी खाली उतरवत ते तिच्याकडे वळले. ” पहिल्याच भेटीत माणूस विक्षिप्त वाटला मला. पण दिवेकर म्हणाले, ते नंबर वन आहेत. एखाद्या गोष्टीच्या मागे लागले की मग बाकी सगळं विसरतात. त्यांच्या अशा वागण्यानेच त्यांची बायको त्यांना सोडून गेली. पण त्यांना काहीच फरक पडला नाही.”
“खरचं ? मला कल्पना नव्हती या गोष्टींची. तशी त्यांची नि माझी आज पहिल्यांदाच भेट होणार आहे. फोनवर बोलताना तरी ते व्यवस्थित वाटले.” बोलता-बोलता तिने आतला कानोसा घेतला. ” बाय द वे, तुमचा फक्त अभ्यासच आहे की आयुष्यात कधी तुम्ही एखाद्या क्राईममध्ये इनवॉल्वही झाला आहात …. विटनेस म्हणून किंवा विक्टीम म्हणून किंवा …” कसायाला बकरा मिळाल्यावर त्याने सरळ घाव घालावा तसा तिला तिच्या विषयात रस घेणारा आयता सापडलेला. तिने सरळ घाव घालून कॉफीच्या एका दिर्घ सीप पोटात ढकलला.
“…स्वत: क्रिमीनल म्हणून. असचं ना ?” त्यांनी चष्मा काढत हसून विचारलं.
“हो” तिला तिच्या त्या थेट प्रश्नात काहीच वावगं वाटलं नाही. अनोळखी लोकांशी थेट बोलण्यात वाटणारी भीड तिच्या प्रोफेशनमुळे केव्हाच चेपली होती.
“सुदैवाने वा दुर्दैवाने, अजूनतरी नाही. पण याबाबतीतला अभ्यास पुर्ण करायचा असेल तर काही दिवस एखाद्या क्रिमिनलबरोबर काढायला हवेत. काठावर राहून कसं कळणार की सागराच्या पोटात काय आहे ? ” त्यांनी खिशातील रूमाल काढून चष्मा पुसत तिला उत्तर दिलं.
“तेही खरच.” तिला मुद्दा पटला त्यांचा.
“पण क्राईम रिपोर्टरने संशयी असायलाच हवं हा बेसिक कन्सेप्ट आहे का तुमच्या प्रोफेशनचा ?” त्यांच्या चेहर्‍यावर स्मित कायम होतं. त्यावर त्यांनी नीट पुसलेला चष्मा चढवला.
“होय. निदान माझातरी. मला प्रत्येक जण संशयित वाटतो. प्रत्येक जण आयुष्यात कोणता ना कोणता गुन्हा करत असतो. छोटा वा मोठा. ज्याचा गुन्हा उघडकीस येतो तोच केवळ गुन्हेगार आणि जे गुन्हे अजून अंधाराच्या तळघरात दडलेत, त्यांना प्रकाशात आणण्याची जबाबदारी माझी. आय मीन आमच्यासारख्या रिपोर्टर्सची.” तिने त्यांच्या नजरेला नजर भिडवत मुद्दा मांडला.
“१०० % क्राईम रिपोर्टर. पण हे असं धोकादायक क्षेत्र…” ते बोलता-बोलता थांबले.
“एक मुलगी असून का निवडलं ? असचं ना. ” नकळत त्यांची मान डोलली. कप टिपॉयवर ठेवून ती तोवर उभी राहीली. “मला चारचौघीसारखं ऑफीस आणि घर अशा ९ ते ५ च्या फेर्‍यात मिळमिळीत आयुष्य जगण्यात कधीच रस नव्हता.” बोलता-बोलता ती खिडकीकडे वळली. ” आय हेट रूटीन. या क्षेत्रात तसं नाही. नेहमी काहीतरी अनपेक्षित. नवा गुंता. नवा शोध.” तिची नजर खिडकीबाहेरच्या पावसात अडकलेली. ती त्यांच्याकडे वळली.
“आता हेच पहा. मी इथे डॉ. रेगेंना भॆटायला आलेली. त्यांचा अजून पत्ताच नाही. मी तुम्हाला डॉ. रेगे समजून तुमच्याशी बोलले. आता हे कळलय की तुम्ही डॉ. रेगे नाहीत. मग प्रश्न हा की तुम्ही कोण ? माझी इतकी चौकशी का करताय ?” तिच्या संशयाला सुरूवात झाली.
“सहज. वेळ जावा म्हणून गप्पा मारतोय. टाईमपाससाठी बाहेर जाऊ शकत नाही. पाऊस पडतोय. दुसर्‍याच्या घरात त्यांच्या परवानगीशिवाय मी टि.व्ही. किंवा प्लेयर लावू शकत नाही. इथे वाचण्यासाठी एक मासिकही वा वर्तमानपत्रही नाही. शिवाय एक चालती बोलती व्यक्ती समोर असताना मुग गिळून गप्प बसण्यापेक्षा गप्पा मारणे हा एकच उत्तम मार्ग आहे. तुमच्या संशयी मनाला माझी ही कारणे पटली असतील असं मला वाटतय.” तिच्या नकळत तिच्या चेहर्‍यावर स्मितरेषा उमटली. त्याचवेळेस तिच्या मोबाईलची रिंग वाजली. तिने उठून खिशातला मोबाईल काढला व ऑन केला.
“यस सर…… यस सर……. मी डॉ. रेगेंच्या घरी आहे……..नाही. ते इथे नाहीत…. नाही. त्यांची भेट झाली की मी सरळ तिथेच येते. ओके.” सेल ऑफ करून तिने बॅगेमध्ये टाकला. चाहूल लागताच त्यांनी बोलण्यासाठी उघडलेले तोंड बंद केले. म्हातार्‍याला पहाताच त्यांनी कपातील कॉफी संपवली. दोघांकडे दृष्टीक्षेप टाकून म्हातारा ट्रे घेऊन गेला. त्याच्या पावलांचा आवाज दुरवर जाताच ते तिच्याकडे वळले.
“तुमची हरकत नसेल तर एखादा प्रश्न विचारू ?” त्यांनी परवानगी मागितली. तिने मान डोलावली.
“डॉ. रेगेंनी असं काय केलयं की क्राईम रिपोर्टर त्यांच्या घरात पोहोचले ?” मनात घुटमळणारा प्रश्न विचारून ते मोकळे झाले.
“वेल, डॉ. रेगेंनी काही केलेले नाही. ते एक मानसोपचार तज्ञ आहेत आणि म्हणूनच त्यांची भेट घ्यायची आहे.” तिने स्पष्टीकरण दिले.
“तुम्ही त्यांच्या घरी आलात म्हणजे प्रॉब्लेम तुमचा स्वत:चा नसावा. काहीतरी विशेष बाब असेल.” त्यांनी संभाषण पुढे रेटलं.
“प्रॉब्लेम आहे. पण तो वेगळा आहे. सध्या जे चाललयं त्या बाबतीत.” ती पुन्हा सोफ्यावर विसावली.
“पण त्याचा डॉ. रेगेंशी काय संबध ?” त्यांना नसत्या तर्क वितर्कात न पडता तिच्याकडून अचूक उत्तर हवं होतं.
“वेल, असेलही… नसेलही. पण यावर मी एक स्पेशल रिपोर्ट बनवतेय आणि ही मुलाखत त्याचा एक भाग असणार आहे.” तिने एक हल्की झलक दाखवली.
“एक मिनिट, शहरात जे घडतयं, त्याबद्दल कोणतीही माहीती उपलब्ध नाही. ज्या आहेत त्या केवळ अफवा आहेत. तुम्ही त्याच छापणार काय ?” ते आता जास्तच तिरकस झाले.
“व्हॉट नॉनसेन्स ? मी अफवा छापते असं म्हणायचयं तुम्हाला ? गेले तीन आठवडे या रिपोर्टसाठी मी जीवाचं रान केलयं. शहरातील सगळे तज्ञ डॉक्टर्स, पोलिस अधिकारी व विक्टिमसचे रिलेटिव्हज या सगळ्यांना भेटून मी हा रिपोर्ट बनवतेय आणि माझा हा रिपोर्ट सगळ्यांना नक्कीच हादरवेल.” ती उफाळून बोलली.
तेवढ्यात डोर बेल वाजली. दोघांची नजर आधी मुख्य दाराकडे व मग आतल्या दाराकडे वळली. म्हातारा बाहेर आला. त्याने जाऊन दरवाजा उघडला. दारात एक तरूण उभा होता. डोक्यावर हॅट, पायघोळ रेनकोट, पायात गमबूट आणि डाव्या हातात मेडीकल एजंट वापरतात तशी बॅग. रेनकोटची चैन थोडी खाली खेचून त्या तरूणाने शर्टाच्या खिशातले कार्ड काढून दिले. म्हातार्‍याने कार्ड पाहून त्याला आत येण्याचा इशारा केला आणि त्याच वेळेस त्याच्या एकंदरीत अवताराकडे नजरही टाकली. त्या तरूणाने आपली हॅट, कोट बाहेरच्या खुंटीवर अडकवले. गमबुटांसोबत आपले ओले मोजेही बाहेर ठेवले. पाय नीट पायपोसावर पुसून त्याने म्हातार्‍याच्या चेहर्‍याकडे पाहील. त्याच्या चेहर्‍यावर समाधान दिसताच त्याने पाऊल पुढे टाकलं.
“बसा इथे.” म्हातार्‍याच्या खुणेनुसार तो बैठकीकडे वळला व एक हुंकार देऊन बॅग स्वत:च्या पायाजवळच ठेवून किंचीत संकोचून बसला. उभट चेहरा, उलटे फिरवलेले तेलकट केस, किरमिजी रंगाचा चौकडीचा शर्ट, तपकीरी रंगाची पँट व चेहर्‍यावर किराणा माल विक्रेत्याचे भाव. ते दोघेही त्याचा हा सगळा कार्यक्रम पहात होतेच. ते दोघे पहात आहेत हे लक्षात येताच तो किंचीत हसला. नाईलाजाने त्यांनीही हसून प्रत्युत्तर दिले. त्याने बॅग उघडली व त्यातील एक पुस्तक काढले. बॅग बंद करून एक चोरटी नजर त्याने त्या दोघांकडे टाकली आणि पुस्तकात नाक खुपसले. थोड्या वेळासाठी शांतता पसरली. त्या आगंतूकाकडे एक नजर टाकून डॉक्टरांनी तिच्याकडे पुन्हा मोर्चा वळवला.
“तुम्ही रिपोर्टबद्दल सांगत होता.” पुन्हा त्यांनी आधीच्या विषयाला हात घातला.
“वेल, माझा हा रिपोर्ट ओलमोस्ट रेडी आहे. फक्त डॉ. रेगेंची मुलाखत त्यात ऍड केली की झालं.” आगंतूकाकडे वळणार्‍या आपल्या नजरेला ती ताब्यात ठेवण्याचा प्रयत्न करत बोलली.
“एक्स्क्युज मी, डॉ. रेगे आहेत ना आत ?” आगंतूक मध्येच बोलला.
“नाही. बाहेर गेलेत.” डॉ. त्याच्या दिशेला वळले.
“येतील ना परत ?” आगंतुकाचा पुढचा प्रश्न.
“त्यांचेच घर आहे, तेव्हा येतीलच परत.” डॉक्टरांनी जरा खोचकपणे उत्तर दिले.
“तसं नाही. म्हणजे आता येणार आहेत की उशीर होईल ? ” तो ओशाळून बोलला.
“कल्पना नाही. पण येतील कोणत्याही क्षणी.” डॉक्टरांनी त्याला दिलासा दिला.
“ओ.के. थॅंक्स.” त्याने पुन्हा पुस्तकाकडे नजर वळवली.
“बाय द वे मिस. साटम, या रिपोर्टमध्ये नेमकं काय असणार आहे ?” डॉ. पुन्हा संभाषणाची गाडी ट्रॅकवर आणण्याच्या नादात.
“मला वाटत मी विनाकारण तुम्हाला प्रमाणाबाहेर माहीती देतेय.” तिचा आवाज किंचीत रूड झाला.
“पण यात तुमचं नुकसान अजिबात नाही. कदाचित थोडीफार माहीती मीही देऊ शकेन. शिवाय या रिपोर्टमध्ये काही त्रुटी असतील तर त्याही जाणवतील. बाकी सांगणं, न सांगणं ही तुमची इच्छा.” डॉ. थोड्या समजावणीच्या सुरात बोलले.
“ठिक आहे.” क्षणभर विचार करून ती बोलली. “आतापर्यंत जेवढे खून झालेत त्या सगळ्यांची माहीती मी गोळा केली आहे. अगदी पहील्या खुनापासून परवा झालेल्या खुनापर्यंत. त्यासंदर्भात मी अनेक जणांच्या ज्या मुलाखती घेतल्या आहेत, त्या सगळ्या माहीतीचा बारकाईने अभ्यास करून काही तर्क मांडले आहेत.”
“तर्क ? फक्त तर्क ? ते चुकीचेही असू शकतात ?” त्यांनी प्रश्न उपस्थित केला.
“असतीलही. उद्या जेव्हा या खुन्याला अटक होईल तेव्हा सगळेच त्याच्याबाबतीत लिहीतील. पण मी सर्वांच्या आधी लिहीणार. मी माझ्या अभ्यासातून त्या खुन्याची माहीती व खुनांमागची पार्श्वभुमी मांडणार. पाहुया माझा तर्क कुठवर पोहोचतो ते. मलाही कळेल मी चांगली क्राईम रिपोर्टर होऊ शकते की नाही ?” तिने तिच्या भुमिकेचे समर्थन केले.
“नॉट अ बॅड आयडिया.” त्यांनी तिच्या कल्पनेला दाद दिली. म्हातारा ट्रेमध्ये पाण्याचा ग्लास घेऊन आला.
“सर्वात आधी मुद्दा हा की तो कसा आहे ?” तिने तर्कांना सुरूवात केली.
“ती का नाही ? तो कशावरून ?” त्यांनी पुन्हा खोडा घातला. म्हातार्‍याने ट्रे आगंतुकाच्या समोर ठेवला.
“ते नंतर कळेलच.” म्हातार्‍याला पाहून ती दोन क्षण थांबली.
“तुम्ही चहा घेणार का कॉफी ?” म्हातार्‍याने आगंतुकाला विचारले.
“नको. काही नको. थॅक्स.” पाण्याचे दोन घोट घेत आगंतुकाने नकार दिला. म्हातारा आता दोघांकडे वळला.
“तुमच्यासाठी काही ?”
“नो थँक्स.” दोघांनी नकार दिला. म्हातारा ट्रे घेऊन निघाला.
“टिक आहे. पुढे ?”म्हातार्‍याकडे एक नजर टाकून डॉक्टर तिच्याकडे वळले.
“वयाने तो ३० ते ४० च्या दरम्यान असावा कारण तो चपळ आहे. सगळे खून निर्जन स्थानी झालेत व तिथून तो कोणाच्याही दृष्टीस न पडता व कोणाताही पुरावा मागे न सोडता पळून जाण्यात नेहमीच यशस्वी ठरलाय.” एक नजर दाराजवळ थबकलेल्या म्हातार्‍याकडे टाकून तिने पहिल्या तर्कापासून सुरूवात केली.
“राईट. मला वाटत, एखादा जास्त वयाचा सशक्त माणुसही हे करू शकतो. ज्याने स्वत:ला मेन्टेन केलं असेल असा.” डॉक्टरांच स्वत:च्या पुरवणीसकट दाराआड दिसेनाशा होणार्‍या म्हातार्‍याकडे पहात अनुमोदन.
“शक्य आहे. दुसरा तर्क असा की तो सशक्त आहे कारण प्रत्येक खून हा गळा दाबून करण्यात आला आहे.” तिने पुढचा तर्क मांडला.
” ऍग्रीड. पण एक गोष्ट लक्षात घ्यायला हवी की मनोरुग्ण हे जेव्हा हल्ला करतात तेव्हा त्यांना कधी कधी चार माणसंही आवरू शकत नाही. भले मग त्यांची प्रकृती तोळामासा का असेना. खुनी जर मनोरुग्ण नाही असं गृहीत धरलं तर मग तुमचा तर्क रास्त आहे.” पुन्हा तिला अनुमोदन देताना डॉक्टरांनी पुरवणी जोडली. मान डोलावत तिने पुढचा तर्क मांडला.
“त्याची उंची साडेपाच ते सहा फुटांच्या दरम्यान असावी. कारण याच उंचीच्या मयतांच्या गळा आवळण्याच्या खुणा सरळ आहेत व यापेक्षा कमी उंची असणाऱ्या मयतांच्या गळ्यावरच्या खुणा मानेच्या मागच्या बाजूस वरच्या दिशेला गेल्या आहेत, या अशा..” तिने चक्क दोन्ही हात स्वत:च्या गळ्याभोवती दाबून प्रात्यक्षिक दाखवलं. आगंतूकही पुस्तक वाचायचे विसरून तिच्या बोलण्याकडे लक्ष देऊ लागला. तिनेही डॉक्टरांच्या अनुमोदनाची वाट न पहाता पुढे सुरूवात केली.
“तो नुसताच तल्लख बुद्धीचा नसून सुशिक्षितही आहे. त्याने ज्या सहजपणे आपल्या बळींना निर्जन स्थळी बोलावून गाठलय, त्यावरून एक गोष्ट जाणवते की हे त्याने त्यांच्या संभाषण चातुर्यानेच केलय. एखादा अशिक्षित माणूस हे करणे शक्य नाही कारण सगळे मयत हे डॉ. होते आणि मानसोपचार तज्ञदेखील. या ना त्या कारणाने या खुन्याचा मेडीकल प्रोफेशनशी संबध असावा व यामुळे त्याच्या सुशिक्षित असण्याच्या तर्काला पुर्ण वाव आहे. तो एखादा पेशंट असू शकतो, एखादा वॉर्डबॉय वा एखादा …” ती तिच्या तर्कात हरवून गेलेली.
“डॉक्टर ?” आगंतुक बोलला.
“यस. एखादा डॉक्टर.” तिने ताबडतोब त्याला अनुमोदन दिले.
“माझ्यासारखा….. ” डॉक्टरांच्या या बोलण्यावर ती दचकली आणि आगंतूकही. “कदाचित डॉ. रेगेंसारखा…… नाही.. रेगे नाही. ते ४५ च्या जवळपास आहेत. मग मीच.” डॉक्टर पुढे बोलले.
“तुम्ही काय बोलता आहात ?” तिने स्वत:ला सावरून विचारलं.
“तुमच्या तर्काची कसोटी चेक करतोय. मी बसतोय या वर्णनात.” स्वत:शीच बोलावं तसे ते बोलले.
“तुम्ही खरचं डॉ. आहात ?” तिच्या स्वरातला अविश्वास जाणवला त्यांना.
“एक मिनिट.” त्यांनी तिला थांबण्याचा निर्देश करत खिशातून विजिटींग कार्ड काढले. “हे घ्या.”
“निशिकांत सरदेसाई. सायकॅट्रिस्ट.” तिने कार्ड वाचले.” तुम्ही सायकॅट्रिस्ट आहात ?” पुन्हा तोच अविश्वास.
“कार्डावर तेच लिहीलय.” त्यांच्या स्वरात मिश्किलपणा होता.
“हे कार्ड खोटे आहे.” ती ठामपणे बोलली.
“म्हणजे हे डॉक्टर नाहीत ?” आगंतुकाने मध्येच प्रश्न टाकला.
“शंभर टक्के, या शहरातल्या सगळ्या सायकॅट्रिस्टची माझ्याकडे लिस्ट आहे आणि त्यात या नावाची नोंद नाही.” तिच्या स्वरातला ठामपणाने आगंतूक शहारला.
“असणार ही नाही. कारण मला या शहरात येऊन फक्त तीन महीनेच झालेत.” डॉक्टरांनी तिच्याच म्हणण्याला दुजोरा दिला.
“आणि खुनांना अडीच महिन्यापुर्वीच सुरूवात झाली आहे.” आगंतूक चटकन बोलून गेला आणि दोघेही त्याच्याकडे वळले. आगंतूक नकळत मागे सरला. ती डॉक्टरांकडे वळली.
“तुम्ही कोणी का असेना, हुशार आहात हे नक्की. पण मि. सरदेसाई नुसत्या विजिटींग कार्डाने तुम्ही डॉक्टर आहात हे सिद्ध होत नाही.” तिने त्यांच्या नजरेला नजर भिडवली.
“गुड पॉंईट. आफ्टर ऑल विजिटींग कार्ड इज नॉट ऍन आयकार्ड. पण आता या क्षणी हे महत्त्वाचं नाही की मी डॉक्टर आहे की नाही. आपण तुमच्या रिपोर्टच्या तर्काबद्दल बोलत होतो ना ? मग थोड्यावेळासाठी आपण असं समजून चालू की मी डॉक्टर आहे. उंचीने पावणेसहा फूट आहे. वय वर्षे एकोणचाळीस आहेत. सशक्त आहेच. तुम्ही आताच मला हुशार म्हणालात. मी डॉक्टर आहे असं म्हटल्याने ह्या प्रोफेशनशी रिलेटेड आहे. आता मी मानसतज्ञ आहे की मानसिक रुग्ण ते नंतर पाहू.” डॉ. पुन्हा तिला रिपोर्टकडे घेऊन आले.
“याने तुम्ही खुनी ठरत नाही. फक्त संशयित ठरताय.” ती गोंधळून म्हणाली.
“मी समजा म्हणतोय मिस. साटम. तुम्ही एकदम पुढची पायरी गाठू नका.” डॉक्टरांनी तिला विनंती केली.
“सॉरी. ” तिने चुक मान्य केली.
“आता सर्वात शेवटचा आणि महत्त्वाचा मुद्दा.”त्यांनी बोलता-बोलता बॅग उघडली.” माझ्याकडे हत्यारही आहे.”त्यांनी बॅगेतून स्टॅथोस्कोप काढला. दोघेही दचकले. बसल्या जागीच मागे सरले. पण डॉक्टरांचे त्याकडे लक्षचं नव्हते. “हे खुनी माणसाचे हत्यार. सगळे खून स्टॅथोस्कोपने गळा आवळून केले गेलेत. बरोबर ना ? ” तिची मान होकारार्थी हलली व आगंतूकाचीही.
“हे असे..” गळ्यात स्टॅथोस्कोप घालून दोघांना तो आवळून दाखवतात. दोघांच्या कपाळावर घाम दिसू लागतो.
“मला वाटतं तुम्हा दोघांना घाबरण्याचे काहीच कारण नाही. कारण तुमच्यापैकी कोणीही मानसतज्ञ नाही.” त्यांनी दोघांना दिलासा देण्याचा प्रयत्न केला.
“तुम्ही माझी थट्टा करताय मि. सरदेसाई.” तिच्या स्वरात राग डोकावला.
“थट्टा ? ही थट्टा वाटतेय तुम्हाला ? मी सिरियस आहे मिस. साटम. तुमच्या थिअरीप्रमाणे मी ही एक संशयित ठरतोय. ठरतोय ना ? खुनाचे हत्यार माझ्याकडे आहे. म्हणजे मी खुनी असू शकतो.” त्याच्या स्वरात तिला विचित्रपणा जाणवला.
“हे बघा तुम्ही……….” तिच्या रागावर तिला नियंत्रण ठेवता येत नव्हतं.
“खुनी दिसत नाही… की वाटत नाही. तसा मी डॉक्टरही वाटत नाही. मी खून करू शकणार नाही असं वाटतयं का ? सोप्प आहे ते. हा स्टॅथोस्कोप असा धरायचा…” स्टॅथोस्कोप धरून ते आगंतुकाच्या जवळ गेले. चपळाईने तो त्याच्या गळ्यात घालून आवळला. “असा गळयात घालून आवळायचा.” आगंतूकाने प्रतिकार सुरू केला. पण डॉक्टरांची पकड मजबूत होती. आगंतूक पुर्ण ताकदीनिशी, दोन्ही हातांनी स्टॅथोस्कोप काढण्याचा प्रयत्न करु लागला. ती विस्फारलेल्या नजरेने ते पहात होती. किंचाळी तिच्या ओठातच थिजलेली. डॉक्टरांनी तिच्याकडे वळून पाहीलं आणि दुसर्‍याच क्षणी आगंतुकाच्या गळ्याभोवतीचा स्टॅथोस्कोप त्यांनी काढला.
“पाहीलतं. सोप्प आहे ना ? ” ते बोलले. ती विस्फारलेल्या भयभीत नजरेने त्यांना पहात होती. आगंतुकाने फास निघताच गळा धरला व तो खोकू लागला. त्याच्या खोकण्याने डॉक्टर त्याच्याकडे वळले. “तुम्हाला लागलं का ? प्रॅक्टीकल दाखवण्याच्या नादात मी ….. सॉरी, तुम्हाला खरचं काही झालं नाही ना ? आय एम रियली सॉरी.” डॉक्टर पुन्हा पुन्हा दिलगिरी व्यक्त करताच घाबरून मागे सरलेल्या आगंतूकानी निव्वळ हातानेच ओ.के.चा इशारा केला व गळा कुरवाळू लागला. स्टॅथोस्कोप टिपॉयवर ठेवून डॉक्टर त्याच्याजवळ गेले.
“आर यु ओके ?”डॉक्टरांनी विचारणा केली.
“मी… ठिक… आहे.” आगंतुकाने पुन्हा हाताने इशारा करत ती शब्द कष्टाने उच्चारले.
“तुम्हाला वेड लागलय का डॉक्टर ? तुम्ही जीव घेतला होता त्या माणसाचा आता.” स्वतःला सावरून ती चक्क किंचाळलीच त्यांच्यावर. ते वरमले. आपल्या हातून चुक झाली हे त्यांच्या चेहर्‍यावर दिसत होते.
“सॉरी. बॉथ ऑफ यु. तुम्हाला खरचं काही लागलं नाही ना ? ” ते पुन्हा आगंतुकाकडे वळले.
“अजून दोन मिनिटे आवळलं असतं तर नक्कीच झालं असतं.” आगंतुकाने स्पष्टपणे आपली भावना व्यक्त केली.
“पुन्हा सॉरी. इतके दिवस क्रिमिनोलोजीचा नुसता अभ्यास करतोय पण नुसतं वाचन. मेडीकल प्रोफेशनमध्ये प्रॅक्टीकल्सची इतकी सवय झालेली आहे की मी यातही प्रॅक्टीकल्सच्या विचारात होतो. एखाद्या प्रॅक्टीकल एक्स्पिरीअन्स फार मस्ट. ते कसं आणि कुठे करावं मी या विचारात होतो. तुमच्या थिअरीच्या निमित्ताने आत्ता इथे ते सुचलं आणि मी अमलात आणलं. मी असं करायला नको होतं, पण राहावलं नाही. सॉरी अगेन. माझ्या अशा वागण्याने तुम्हाला त्रास झाला. पण मला माझा मुद्दा जरा माझ्या पद्धतीने सिद्ध करायचा होता. बळी, आरोपी व साक्षीदार यांच्या अशावेळेस नेमक्या काय रिऍक्शनस असतात हे नुसतं अभ्यासुन वा धोकून चालत नाही. त्यासाठी जरातरी अनुभव हवाच.” डॉक्टरांनी त्याच्या वागण्याचे समर्थन केले.
“हा शुद्ध मुर्खपणा आहे. जीव जातो की नाही हे पहायला उद्या विषाची परिक्षाही घ्याल.” ती अजूनही संतापाने थरथरत होती.
“सांगता येत नाही. कधी कधी काही प्रयोग आधी स्वत:वरच करावे लागतात. प्रत्येक प्रयोगाला गिनीपिग उपलब्ध असतात असं नाही.” डॉक्टर तिच्या नजरेत नजर मिळवत म्हणाले. आपला मुद्दा पटवायला ते कोणत्याही थराला जाऊ शकतात हा ठामपणा तेव्हा त्या डोळ्यात नक्कीच होता. क्षणभर थांबून त्यांनी रागाने थरथरणाया तिला पाहील आणि बळीच्या बकयासारखा चेहरा केलेल्या आगंतुकाकडे पाहीलं. मग पुन्हा ते तिच्याकडे वळले. क्षण दोन क्षण तिच्या रागावलेल्या चर्येला पाहून ते म्हणाले.
“मिस. साटम, इथे तुमच्यासमोर एक खून होत असताना तुम्ही ओरडला नाहीत की कुणाला मदतीला बोलावलं नाही? घाबरलेलात का ?” त्यांच्या स्वरातलं वेगळेपण जाणवलं तिला. गोंधळली ती त्या प्रश्नाने. ‘अरे, हो खरेच. किती विचित्र वागलो आपण. निदान किंचाळायला हवं होतं. चुकलचं.’ तिचा राग ओसरला. पण नकळत ती स्वतःवर चिडली. तिने दोघांकडे पाहील. डॉक्टर तिच्या उत्तराची वाट पहात होते आणि आगंतुकही.
“हो.” तिने शेवटी होकार दिला.
“क्राईम रिपोर्टरला असं घाबरून कसं चालेल ? ” त्याच्या स्वरात आता मघासचा मिश्किलपणा डोकावू लागला.
“नाही चालायचं. पण जे घडलं ते इतकं अनपेक्षित होतं की काही सुचलच नाही.” तिने सारवासारव करण्याचा काहीच प्रयत्न केला नाही.
“घटना अनपेक्षितच असतात मिस. साटम. इथे जर खरोखरच खुनी असता तर तुमच्या डोळ्यादेखत एक बळी गेला असता. यु नीड टु बी स्ट्रॉंग मिस. साटम.” तिने होकारार्थी मान डोलावली पण तिची नजर आता दरवाज्याकडे होती. त्यांनी वळून पाहीलं. म्हातारा दाराजवळ उभा होता. बहुधा मघासच्या किंचाळण्याने आला असावा, त्यांनी अंदाज बांधला. क्षण दोन क्षण त्यांच्याकडे विचित्रपणे पाहून म्हातारा पुन्हा आत दिसेनासा झाला.
“लेटस गो बॅक टू युवर रिपोर्ट. मला वाटते मिस साटम, जर मी डॉक्टर नाही तरीही हा स्टॅथोस्कोप माझ्याकडे आहे म्हणजे मी खुनी असू शकतो. राईट ?” ते तिच्याजवळ पोहोचले.
“राईट” थोडं मागे सरत ती म्हणाली.
“गुड. ज्याप्रमाणे हे विजिटींग कार्ड आणि स्टॅथोस्कोप हे सिद्ध करत नाहीत की मी डॉक्टर आहे तसेच खुन्याचे मला लागू पडणारे वर्णन आणि हा स्टॅथोस्कोप हे सिद्ध करू शकत नाहीत की मी एक खुनी आहे. ऍम आय राईट, मिस. साटम ?” त्यांनी तिच्या एकदम जवळ जाऊन विचारले.
“राईट.” ती मान हलवत म्हणाली.
“थॅंक्स. पण मिस. साटम, उद्या तुमचा हा रिपोर्ट प्रसिद्ध झाल्यावर या वर्णनात बसणार्‍या प्रत्येकाला दुसरा माणूस संशयित म्हणून पाहीलं असं नाही वाटत तुम्हाला ? यामुळे बराच गोंधळ होऊ शकतो असं वाटत नाही तुम्हाला.” त्यांनी शक्यता बोलून दाखवली.
“शक्य आहे.” ती विचारात पडली.
“आणि हे वाचून खरा खुनी तुमच्यापत पोहोचला तर… ” त्यांच्या या वाक्यावर ती दचकली. “मग काय ? तो कोणीही असू शकतो. मी……. हा……” त्यांनी आगंतुकाकडे बोट दाखवलं. तो गोंधळला. “कोणीही.” डॉक्टरांच्या चेहर्‍यावर पुन्हा स्मित होते. तिच्या कपाळावर घाम जमा झालेला. “चिंता करू नका. तुमच्या तर्काप्रमाणे तो जर खरोखरच हुशार असेल तर तो तुमच्यापर्यंत येणार नाही. मी असतो तर कधीच आलो नसतो. शिवाय तो फक्त आमच्यासारख्या सायकॅट्रिस्टचेच खुन करतोय……. ” बोलता -बोलता डॉक्टर थांबले. त्याबरोबर दोघांनी चमकून त्यांच्याकडे पाहील. तसे ते हळूच कुजबुजले. “म्हणजे….. म्हणजे उद्या माझाही खून होऊ शकतो. होऊ शकतो ना ? ” ते आळीपाळीने दोघांकडे वळले. दोघांच्या माना त्यांच्या नकळत होकारार्थी हलल्या.”आय हॅव टू टेक कॅअर ऑफ मायसेल्फ.”
“मि. सरदेसाई, तुम्ही नेमकं काय करताय ?” तिने आवंढा गिळत विचारलं.
“विश्लेषण. तुमच्या तर्कांचे. माझ्या पदधतीने. मला वाटतं तुमचे तर्क बरोबर आहेत. तुम्हाला काय वाटतं ? ” डॉक्टर आगंतुकाकडे वळ्ले.
“आता बरं वाटतयं” त्याचा हात अजून गळ्यावरच होता.
“आय ऍम रियली सॉरी.” डॉक्टरांनी पुन्हा दिलगिरी व्यक्त केली.
“मि. सरदेसाई, तुम्हाला असं वाटतयं की खुनी एक मानसतज्ञ आहे.” ती विचारांच्या वादळात हरवल्यासारखी बोलली.
” शक्यता आहे, पण कारण माहीत नाही. एखादी नवीन थिअरी मांडता येईल.” त्यांनी तिला आव्हान दिले.
“लेट मी ट्राय.” तिने आव्हान स्विकारलं.
“मी हे तुमच्यासाठी सिंपल करतो. मी एक मानसतज्ञ आहे आणि हे खुन मीच केलेत. ” ती त्यांच्याकडे रोखून पहाते. “असं समजा आणि सांगा.” ते मिश्किलपणे हसले.
“माझ्या एक-दोन प्रश्नांची तुम्ही उत्तरे दिली तर ते जमेल असं वाटतयं मला.” तिने तिची नजर त्यांच्यावर अजून रोखलेली होती.
“गो अहेड.” त्यांनी हिरवा झेंडा दाखवला.
“मानसतज्ञ म्हणून गेली किती वर्षे तुम्ही या क्षेत्रात आहात मि. सरदेसाई ?” पहिला प्रश्न.
“जवळ जवळ दहा वर्षे.”
“ज्या शहरात पुर्वी तुम्ही होता तिचे तुमचा चांगला जम बसला होता का ?” प्रश्न दुसरा.
“यस. अलबत.”
“मग ते शहर व जम बसलेला व्यवसाय सोडून इथे यायचं कारण ?” प्रश्न तिसरा.
“मिस. साटम. थिअरीसाठी एक-दोन प्रश्न ठिक आहेत. संपुर्ण उलटतपासणी घ्यायची गरज नाही.” डॉक्टर ठासून बोलले.
“मी उलटतपासणी घेत नाही. तुम्ही समजा म्हणालात ते नीट समजून घेण्याचा प्रयत्न करत होते. तुमच्यावरून थिअरी मांडायची आहे म्हणजे थोडीबहूत पार्श्वभुमी माहीत असणं गरजेचं आहे.” तिने तिचा मुद्दा स्पष्ट केला.
“हरकत नाही. पण आता आहे त्याच माहीतीच्या आधारे तुमची थिअरी मांडा.” ते तिच्या समोर येऊन बसले.
“ऍज यु विश. एक मानसतज्ञ म्हणून तुम्ही अनेक केसेस गेल्या दहा वर्षात हाताळल्या असणार. लोकांच्या मनावर इलाज करता-करता तुमचं स्वत:च मानसिक संतुलन ढासळण्याची शक्यता निर्माण होऊ शकते. पण हे जाणवूनही तुम्ही स्वत:चे नीट निदान करू शकत नाही की स्वत:वर उपचार करू शकत नाही. इज इट पॉसिबल, मि. सरदेसाई ?” तिने मध्येच प्रश्न केला.
“शक्य आहे.”
“यामुळे तुमच्यात न्युनगंडाची भावना निर्माण होऊ शकते आणि तुम्ही वेळी अवेळी त्यामुळे ढासळू शकता. शेवटी नाईलाजास्तव तुम्हाला दुसर्‍या मानसतज्ञाकडे जावं लागते. पण तो तुम्हाला ओळखत असल्याकारणाने त्याचा तुमच्यावर विश्वास बसत नाही, तो तुमची खिल्ली उडवतो, जे त्यावेळी तुम्हाला जास्त फिल होते. त्यामुळे तुमच्या मनाला व पर्यायाने स्वत:ला, स्वत:च्या कह्यात ठेवता न आल्याने समोर पडलेल्या स्टॅथोस्कोपने तुम्ही त्याच्यावर हल्ला करता आणि त्याचा गळा आवळाता. मग हे चक्र पुढे ह्या ना त्या कारणाने चालू राहते.”
“हे असं होऊ शकतं ?” आगंतुक त्यांच्या या आगळ्यावेगळ्या खेळाने भांबावलेला.
“होऊ शकतं. मी हाताळल्यात अशा काही केसेस. कधी कधी निव्वळ न्युनगंडाची भावना साधारण माणसाला मनोरूग्ण बनवते. ही भावना जसजशी खोल रूजत जाते, तसतसा तो रूग्ण बाह्य जगाशी स्वत:चा संपर्क तोडून स्वत:चं असं त्याला हवं असलेलं विश्व बनवण्याचा प्रयत्न करतो. त्याच्या या संकल्पनेत न बसणारी प्रत्येक व्यक्ती मग त्याची शत्रू होते. तुमच्या या थिअरीला मी मान्यता देतो. अजून काही ?” सरदेसाई पुन्हा तिच्याकडे वळले.
“आता अस गृहीत धरू की तुम्ही मानसतज्ञ आहात. पण मुळात तुम्हाला या प्रोफेशनची आवड नाही. दुसर्‍याच्या इच्छेने……. म्हणजे….. वडीलांच्या…. जे नॉर्मली होते… वडीलांच्या इच्छेने तुम्ही हे प्रोफेशन स्विकारलेलं आहे. आवड नसल्याने यात तुमचा जम बसत नाही.” तिने नवीन थिअरी मांडायला सुरूवात केली.
“खराय…” सरदेसाई नकळत स्वत:शीच पुटपुटले.
“आपल्या आंतरिक इच्छा डावलून नको असलेलं ओझं घेऊन आपण फिरतोय हे डाचत राहतं. त्यातच अपयशाची भर दु:खाला डागण्या देत राहते. त्यामूळे या व्यवसायातील यशस्वी सहकारी वा संबधित व्यक्तींबद्दल नकळत एक राग मनात धगधगू लागतो. ज्वालामुखीसारखा. ज्यावेळेस तो उफाळून वर येतो तेव्हा कोणा ना कोणाचा बळी जातो.” तिने त्यांच्या नजरेत नजर भिडवली.
“एक मिनिट…” सरदेसाई तिला थांबवतात.
“काय झालं ? ही थिअरी तुम्हाला लागू होतेय का मि. सरदेसाई ?” तिने नजर न हटवता विचारलं.
“डॉन्ट जम्प टू कन्क्लुजन, मिस. साटम. तुमची थिअरी वर्केबल आहे. माझं म्हणालं तर माझे वडील एक मानसतज्ञ होते व मी या प्रोफेशनमध्ये यावं ही त्यांचीच इच्छा. त्यांच्या शेवटच्या इच्छेला प्रमाण मानून मी हा मार्ग स्विकारला. आपण दुसर्‍याने सांगितलेलं आयुष्य जगतोय असं वाटायचं सुरूवातीला. पण नंतर मात्र मला यात गोडी निर्माण झाली.” सरदेसाई तिच्या शंकेचे समाधान करण्याचा आपल्या परिने प्रयत्न केला.
“जर तुम्हाला गोडी निर्माण झाली नसती तर…..” तिने पुढचे फाटे फ़ोडले.
“जर तरचे सवाल निरर्थक असतात मिस. साटम. पण तुमच्या या थिअरीसोबत एक थिअरी मी सुचवू का ?” सरदेसाईने नवाच पेच टाकला.
“बोला.” ती सरसावून बसली. त्या दोघाच्या या खेळात आता आगंतूक रमू लागलेला.
“माझ्यासारखा एक नामवंत मानसतज्ञ एका शहरात दहा वर्षे प्रॅक्टीस करतोय. पैसा आणि प्रतिष्ठा पायावर लोळण घेतेय. आणि अचानक काही कारणास्तव मला ते शहर सोडून नव्या शहरात जावं लागतं. जिथे मला कोणीच ओळखत नाही. प्रसिद्धीच्या शिखरावरील मी क्षणार्धात गर्दीचा भाग होतो. इथे आधीच अनेक प्रतिस्पर्धी जम बसवून आहेत. त्यात माझं बस्तान बसवण्यासाठी दोन गोष्टी आवश्यक आहेत. एक म्हणजे प्रस्थापितांना मुळासकट उपटायचं व या व्यवसायाची जाहीरात करायची. यासाठी सरळ सोपा मार्ग म्हणजे मनोरुग्णाच्या अर्विभावात इथल्या मानसतज्ञांना संपवणे.”
“तुमची ही थिअरी.. थिअरी नसून…”तिने मध्येच त्यांना अडवलं.
“आत्मकथा वाटतेय.” त्यांनी तिचं वाक्य पुर्ण केलं. तिने मान डोलावली. आगंतुकानेही. “वेल, ही थिअरीच आहे, मिस. साटम.”
“तुमची थिअरी माझ्या थिअरींपेक्षा जास्त परिणामकारक वाटतेय मि. सरदेसाई. कदाचित…” ती विचारमग्न होऊन बोलत असतानाच त्यांनी तिचं वाक्य कापलं.
“तो मी नव्हेच.” त्यांनी दोन्ही हात वर केले.
“कदाचित तो खूनी एखादा मानसतज्ञ असावा.” त्यांच्याकडे लक्ष न देता तिने वाक्य पुर्ण केले.
“पण खूनी ’तो’ आहे असं गॄहीत का धरताय ? ’ती’ ही असू शकेल ?” त्यांनी आपला सुरूवातीचा मुद्दा पुन्हा मांडला.
“ती कशावरून ?” तिला ते पटलं नाही हे जाणवलं त्यांना.
“खून आतापर्यंत फक्त पुरूषांचेच झालेत. म्हणून खुनी एखादी स्त्री असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.” त्यांनी स्वत:च्या भात्यातला तर्क काढला.
“हा तर्क पोकळ आहे मि. सरदेसाई.” ती ठासून बोलली.
“मलाही असचं वाटतयं.” आगंतुकाने त्यांच्या संभाषणात भाग घेतला.
“नो वे. पुरुषद्वेषाने हत्या करणाऱ्या स्त्रियांची अनेक उदाहरणे आहेत मिस. साटम. ती एखादी डॉक्टर, नर्स, पेशंट किंवा…” ते क्षणभर थांबले.
“किंवा ?” तिने प्रतिप्रश्न केला.
“एखाद्या मानसतज्ञाची बायको.”ते शांतपणे बोलले.
“वॉट नॉनसेन्स ?” ती उठून उभी राहीली. “काहीही बरळताय तुम्ही.”
“नथिंग नॉनसेन्स मिस. साटम. याच शहरात चार वर्षापुर्वी स्टॅथोस्कोपने एका प्रख्यात मानसतज्ञाचा त्याच्याच वेड्या बायकोने गळा आवळून खून केला होता.” डॉक्टरांनी पुरावे द्यायला सुरूवात केली.
“अस कधी घडलेलं नाही.” तिच्या वरच्या पट्टीतल्या स्वरात ठामपणा मात्र नव्हता.
“घडलय. याच शहरात. ती बाई वेडी होती. मनोरुग्ण होती. ती….” डॉक्टरांच्या बोलण्यात खात्री होती.
“ती वेडी नव्हती.” तिचा स्वर किंचीत कापरा झाला.
“होती. शंभर टक्के होती. स्वत:च्या नवर्‍याचा खून करणारी ती बाई वेडीच होती.” डॉक्टर आता फारच ठामपणे बोलले.
“स्टॉप इट. ती वेडी नव्हती. ती वेडी नव्हती.”ती जवळ-जवळ त्यांच्या अंगावर धावून गेली.
“रिलॅक्स. तुम्ही एवढं पर्सनली का घेताय ? मी वर्तमानपत्रात जे वाचलं तेच सांगितलं. ती वेडीच होती म्हणून तर….” स्वत:ला सावरत डॉक्टर बोलले.
“ती वेडी नव्हती.” ती ओरडली. एक हुंदका मागोमाग आला. तिचा स्वर रडवेला झाला.” माझी मम्मा वेडी नव्हती,” ती हुंदके देत सोफ्यावर कोसळली. ते एकताच तिथे शांतता पसरली. बाहेर पावसाचा जोर बराच वाढला होता. खिडकीच्या तावदानावर थेंबाचा मारा होत होता. दुर कुठेतरी वीज कडाडली. आता फक्त पावसाचाच आवाज होता.
“सॉरी.”भावनांचा आवेग ओसरून गेला तशी ती भानावर आली. डॉक्टरांनी उठून तिची बॅग उघडली व आतला नॅपकीन काढून तिच्यासमोर धरला. त्यांनी बॅग उघडली हे पाहताच तिने पटकन पुढे सरून बॅग बंद करण्याचा प्रयत्न केला व त्याच वेळेस बॅगेतल्या वस्तूवर डॉक्टरांनी ओझरती नजर टाकलीच . तिने शक्य तेवढ्या चपळाईने बॅग बंद केली. नॅपकीनने तोंड व डोळे पुसून तिने नॅपकीन जवळच ठेवला. डॉ. पुन्हा आपल्या जागेवर बसले.
“यु आर ओके मिस. साटम.” क्षणभराने डॉक्टरांनी तिची विचारपुस केली.
” यस.” तिने त्यांच्याकडे पाहील. थोडा वेळ कोणीच काहीच बोललं नाही. मग त्या शांततेचा डॉक्टरांनी भंग केला.
“मला कल्पना नव्हती की…..”
“रणजित साटम माझा बाप होता.” तिने त्यांचा रोख ओळखून बोलायला सुरूवात केली.” पण बाप म्हणवण्याच्या लायकीचा तो माणूस नव्हता. जगाच्या मनाची उकल करण्याचा दावा करणारा माणूस आपल्या बायकोचं मन कधीच ओळखू शकला नाही. मी तेव्हा हॉस्टेलवर असायचे. ममा नेहमी तिच्या पत्रात त्यांच गुणगान करायची. पण त्यांचा बाहेरख्यालीपणा तिच्या आंधळ्या प्रेमाला कधी दिसलाच नाही. व्हिजीटस आणि सेमिनारच्या नावे चालणारा धुडगूस तिला कळला, तेव्हा ते सहन करायच्या पलिकडचं होतं. मग रोज भांडण. आपल्या प्रेमाचा पराभव तिला सहन झाला नाही. त्याचाच फायदा उचलून त्यांनी तिला मनोरुग्ण म्हणून जगजाहीर केलं. मला तिच्या पत्रातून सारं कळत होतं. त्या रात्री मात्र त्यांनी कहरच केला. ते एका बाईला घेऊन घरी आले. काय वाटलं असेल माझ्या ममाला तेव्हा ? नशेत बेगुमान झालेल्या माणसाला तिने अडवण्याचा प्रयत्न केला तेव्हा त्या माणसाने एका बाजारबसवीसाठी आपल्या लग्नाच्या बायकोवर हात उचलला. तिच्या सहनशक्तीचा अंत झाला आणि तिने समोरच पडलेला स्टॅथोस्कोप उचलला आणि त्यांच्या गळ्यात घातला. ती बाई पळाली. त्यांनी तिला शिव्या हासडायला सुरूवात केली व प्रत्येक शिवीगणिक तिच्या नकळत त्यांच्या गळ्याभोवतीचा फास आवळला गेला. झाला प्रकार तिच्या लक्षात येईपर्यंत फार उशीर झाला होता आणि मग…”
बोलता-बोलता ती पुन्हा हुंदके देऊ लागली.
“रिलॅक्स मिस. साटम. रिलॅक्स. शांत व्हा.” डॉक्टरांनी सांत्वनाचा प्रयत्न केला. पुन्हा एकदा वातावरणात शांतता पसरली. तिने नॅपकीनने डोळे पुसले. नॅपकीन बॅगेत ठेवून बॅग स्वत:शेजारीच ठेवली. थोड्या वेळाने ती शांत झाली आहे हे लक्षात येताच डॉक्टर पुढे बोलू लागले.
“त्यानंतर त्यांनीही आत्महत्या केली. पण त्या रात्री तिथे काय झालं ते कोणालाच माहीत नाही, मग तुम्ही एवढ्या खात्रीने कसं सांगू शकता ?”
“आत्महत्या करण्यापुर्वी तिने सगळ्या गोष्टी एका पत्रात लिहील्या होत्या व ते पत्र माझ्या स्टडीटेबलमध्ये तिने ठेवलं होतं. साधारण सहा महिन्यांनी मला ते सापडलं.” तिने त्यांच्या शंकेच निरसन केलं.
“मिस. साटम रागवणार नसाल तर एक सांगतो.” तिने मुक संमती दिली. डॉक्टरांनी संभाषण चालू ठेवले.”तुम्ही हॉस्टेलवर होता. तुमच्या घरातल्या गोष्टी कळण्याचा एकमेव मार्ग म्हणजे तुमच्या आईंची पत्रे. त्यामुळे तुम्ही जेवढं तुमच्या आईवर प्रेम करत होता, तेवढाच.. किंबहूना त्याहीपेक्षा जास्त तुम्ही तुमच्या वडीलांचा तिरस्कार करत होता. तुमच्या घरी जे घडलं, त्या सगळ्या घटनेला तुम्ही तुमच्या वडीलांना जबाबदार मानता.”
“सत्य तेच आहे.” दुसरं कोणतही सत्य ती स्विकारणार नाही हे तिच्या आवाजावरून त्यांना जाणवलं.
“असेल. मग त्या पुढचा उत्तरार्ध काय ?” डॉक्टरांचा प्रश्न तिला गोंधळवून गेला.
“म्हणजे?” तिने चमकून विचारलं.
“म्हणजे वडिलांच्या बद्दल वाटणार हा तिरस्कार इतका वाढत गेला की शेवटी प्रत्येक मानसतज्ञात तुम्हाला तुमचे वडील दिसू लागले.” डॉक्टरांनी वेगळीच थिअरी मांडली.
“मि. सरदेसाई, तुम्ही भलत्याच कल्पना करताय. तेव्हा आता हा थिअरीजचा खेळ थांबवुया. इनफ नाऊ.” ती किंचित चिडून बोलली. पण डॉक्टर आता थांबण्याच्या मनस्थितीत नव्हते,
“आईवर झालेल्या अत्याचाराचा सुड घ्यायचाच, हे प्रकर्षाने तुमच्या मनात घोंगावत राहीलं. प्रतिशोधाच्या या वणव्यात तुम्हाला फक्त तुमच्या आईचाच मार्ग योग्य वाटू लागला आणि म्हणून तुम्ही…” बोलता-बोलता डॉक्टरांनी तिच्या बॅगेवर झडप घालून त्यातला स्टॅथोस्कोप काढला.” तोच स्टॅथोस्कोप घेऊन नव्या सावजाच्या मागे लागलात.”
“आय सेड स्टॉप इट.” ती किंचाळली.
“हेही सत्य आहे मिस. साटम. पुढील सत्य.” डॉक्टर स्टॅथोस्कोप तिच्यासमोर हलवत म्हणाले. अचानक डॉक्टरांनी तिच्यावर केलेल्या या आरोपामुळे आगंतुकही गोंधळला. नकळत तिच्याबद्दल त्याच्या मनात संशय दाटू लागला जो काही क्षणापुर्वी डॉक्टरांसाठी होता. पण त्या दोघांच्या कात्रीत सापडल्यासारखा तो दोघांपासून समांतर अंतर राखून बसला. कोणत्याही क्षणी पळ काढता येण्याच्या पवित्र्यात. त्याचवेळेस म्हातारा धावतच तिथे आला. तिची मघासची किंचाळी त्याने ऐकली होती. डॉक्टरांच्या हातातला स्टॅथोस्कोप पाहून मात्र तो दाराजवळच उभा राहीला. डॉक्टर तिच्या चिडलेल्या चर्येकडे पहात होते. ती त्यांच्या हातातल्या स्टॅथोस्कोपकडे. काही क्षणातच तिच्या चेहर्‍यावरची चीड नाहीशी झाली आणि ती खळाळून हसली. तिच्या हसण्याने ते तिघेही गोंधळले. पण तिचं हसणं थांबवण्याचा मात्र कुणीच प्रयत्न केला नाही. तिघेही आता ती काय स्पष्टीकरण देते हे ऐकण्यासाठी कान लावून उभे. बसल्या जागेवरून तिने हसता-हसता तिघांकडे पाहीलं.
“गुड वन डॉक्टर. माझाच खेळ माझ्यावर उलटवताय. ” ती म्हणाली.
“हा आता खेळ नाही मिस. साटम.” डॉक्टरांचा स्वर गंभीर होता.
“आहे डॉक्टर. मघाशी माझ्या नजरेत तुम्ही संशयित होता, आता तुमच्या जागी मी आहे. फरक इतकाच. आता राज्य माझ्यावर.” ती उठून उभी राहीली. तिने त्यांच्या हातातला स्टॅथोस्कोप घेतला. त्यांच्या नजरेला नजर भिडवत ती म्हणाली,
“यस, आय हेट माय फादर. त्या माणसाने माझ्या ममाला मारलं. तो जिवंत असता तर मीच एव्हाना त्याचा खुन केला असता. पण ते काम माझ्या ममाने केलं. अशा माणसाला तिने धडा शिकवला या गोष्टीचा मला अभिमान आहे. त्यांच्याबद्दल असलेला तिरस्कार मी जिवंत असेपर्यंत माझ्या मनात जिवंत राहील.”
“म्हणून…. ?” डॉक्टर अजून तिच्या कन्फेशनची वाट बघत होते.
“म्हणून…… म्हणून काहीच नाही डॉक्टर. राग फक्त एका व्यक्तीबद्दल आहे, तुम्हा समस्त मानसतज्ञांवर नाही. मी इतकी कमकुवत नाही की त्यामुळे सिरियल किलर बनून सगळ्यांचे खून करत राहीन.” तिने त्यांच्या थिअरीच्या ठिकर्‍या उडवल्या.
“मग एका रिपोर्टरच्या बॅगेत स्टॅथोस्कोप कशाला ?” डॉक्टरांचा संशय ठिय्या मांडून होता.
“फक्त माझ्या बॅगत स्टॅथोस्कोप आहे म्हणून मी खुनी आहे असं म्हणायचय का तुम्हाला ?” तिने त्यांना खिजवण्याच्या सुरात विचारलं.
“प्राप्त परिस्थितीत दुसरं काही दिसत नाही मिस. साटम.” डॉक्टर अजून साशंकच.
“डॉक्टर तुम्ही मांडलेली थिअरी चांगली आहे. पण निव्वळ अशा परिस्थितीजन्य पुराव्यामुळे मी खुनी सिद्ध होत नाही. हा तुमच्या भाषेत म्हणायचं तर फक्त एक संशयित ठरतेय तुमच्याप्रमाणे. ऍम आय राईट डॉक्टर.” यावेळेस डॉक्टरांनी मान डोलावली व आगंतुकानेही.
” बाय दे वे, डॉक्टर हा स्टॅथोस्कोप माझ्या एका डॉक्टरमित्राचा आहे. हवं तर तुम्ही त्याच्याशी आता बोलू शकता. या विषयावर कवर स्टोरी बनवायची म्हटल्यावर मला हत्याराची संपुर्ण माहीती द्यायलाच हवी. शिवाय हत्यार हाताळल्याशिवाय त्यातले बारकावे कसे कळतील? मला अंदाजे रिपोर्ट लिहायचा नाही डॉक्टर.” तिने तिची बाजू मांडली. म्हातारा ते ऐकल्यावर आत निघून गेला.
“तुमचा रिपोर्ट आल्यावर काय होईल ते होईल, पण आता या क्षणी निव्वळ त्याच्यावरील चर्चेने आपण दोघे सशयित ठरलो.” डॉक्टर पुन्हा मिश्किल झाले.
“नक्कीच. पण या तुमच्या गप्पांच्या आयडीयामुळे काही नव्या थिअरीज कळल्या. रिपोर्ट बनवताना याचा फार उपयोग होईल मला.” तिने त्यांना हसून अनुमोदन दिले.
“मी काही बोलू शकतो का ?” बर्‍याच वेळाने आगंतुकाने तोंड उघडले. ती त्याच्याकडे वळली.
“बोला.” डॉक्टरांनी त्याला अनुमती दिली.
“मी हे जे पुस्तक वाचतोय ते अशाच सिरियल किलरबद्दल आहे. यातला कथानायक एक सरळमार्गी माणूस असून त्यांची बायको मानसिक रुग्ण होते. तो तिला घेऊन एका मानसतज्ञाकडे जातो. पण तो मानसतज्ञ त्याच्या बायकोचा गैरफायदा घेतो, ज्यामुळे त्याची बायको त्याच क्लिनिकमधून उडी मारून आत्महत्या करते. कथानायक बायकोचं रक्तबंबाळ शव पाहून सैरभैर होतो. तो डॉक्टरला जाब विचारतो तेव्हा डॉक्टर त्याच्या बायकोला चरित्रहीन असल्याचा आरोप करतो. म्हणून तो त्याचा खून करतो. मग एकामागोमाग एक.” त्याने कथा संक्षिप्तपणे सांगितली.
“ही एखाद्या सत्यकथेसारखी वाटते.” ती बोलली आणि पुन्हा सोफ्यात विसावली.
“सगळ्याच कथा कल्पित नसतात मिस.साटम. प्रत्येक कथेत कुठे ना कुठे सत्याचा अंश असतोच.” डॉक्टर तिच्यासमोर स्थानापन्न होत म्हणाले.
“तुम्हाला तो तरूण गुन्हेगार वाटतो का?” आगंतुकाने दोघांना विचारलं.
“माणूसकीच्या दृष्टीकोनातून म्हणाल तर ’यस’ आणि डॉक्टर म्हणून म्हणाल तर मला तो एक पेशंट वाटतो ज्याला उपचारांची गरज आहे.” डॉक्टरांनी त्याला उत्तर दिले.
“पण जर तो एखाद्या डॉक्टरकडे गेला व त्याने त्याचा जर प्रोब्लेम डॉक्टरला सांगितला तर ते सरळ पोलिसांनाच बोलावतील. मग आणखी एक खुन.”त्याने पुढचा परिणाम सांगितला.
“ही इज राईट.” ती म्हणाली.
“मान्य.” डॉक्टरांनी होकार दिला.
“मला या कादंबरीचा अनुवाद करायचाय. त्यासाठी मला तुमची मदत मिळेल का डॉक्टर ?” त्याने डॉक्टरांना विनंती केली.
“माझी काय मदत होऊ शकते ?” डॉक्टरांनी त्याच्या विनंतीत रस दाखवला.
“तुम्ही स्वत: एक सायकॅट्रिस्ट आहात. काही बारकावे तुम्हीच नीट सांगू शकाल. मला तुमचं कार्ड मिळेल का ?” त्याने पुन्हा विनंती केली. तेवढ्यात दाराची बेल वाजली. आगंतुकाने त्याची बॅग उघडली. म्हातारा बाहेर आला. डॉक्टरांनी खिशातुन कार्ड काढले व आगंतुकाला द्यायला पुढे सरले.
“हे घ्या.”म्हणत त्यांनी कार्ड पुढे केले. आपल्या उघड्या बॅगेला बंद करण्यापुर्वीच आगंतुक डॉक्टरांकडे वळला. त्याने कार्ड घेतलं. डॉक्टरांची नजर बॅगेवर खिळली.
“जरा एक मिनिट मला ते पुस्तक दाखवता का ?” असं म्हणत डॉक्टर पुढे सरले. म्हातार्‍याने दरवाजा उघडला. डॉक्टरांनी बॅगेत हात घातला आणि आगंतुक काही करण्याआधीच बॅगेतून स्टॅथोस्कोप बाहेर काढला. दारात उभी व्यक्ती इन्स्पेक्टर होती.
“तू ?” डॉक्टर न राहवून ओरडलेच. त्याबरोबर इन्स्पेक्टरचे लक्ष त्यांच्याकडे गेले. इन्स्पेक्टर त्याच्या दिशेला धावले.
“कोणाचा आहे हा स्टॅथोस्कोप ? ” इन्स्पेक्टरांनी दरडावणीच्या सुरात विचारलं
“याचा.” डॉक्टर चटकन बोलले.
“यांच्याकडेही आहे.” आगंतुकाने तेवढ्याच वेगाने इन्स्पेक्टरला माहीती पुरवली.
“हिच्याकडेही आहे साहेब.” म्हातार्‍याने तिच्याकडे बोट दाखवले.
“तिघांकडे ? सरप्रायजिंग. “इन्स्पेक्टरांनी डॉक्टरांच्या हातातला स्टॅथोस्कोप काढून घेतला.
“साहेब, वेळेवर आलात. मी मघापासून या तिघांचं बोलण ऐकतोय. ह्या माणसाने तर याच्या गळ्यात स्टॅथोस्कोप घालून त्याचा गळा पण आवळला. ह्या बाईच्या आईने आपल्या नवर्‍याचा खुन या स्टॅथोस्कोपनेच केला होता. मला वाटतं या तिघांपैकी कोणी तरी एकजण खूनी आहे.” म्हातार्‍याने घडल्या प्रकारातील महत्त्वाचे तेवढे इन्स्पेक्टरला सांगितले.
“तुम्ही कोण ?” इन्स्पेक्टर म्हातार्‍याकडे वळले.
“मी इथला नोकर आहे साहेब.” म्हातार्‍याने ओळख दिली.
“नाव काय ?”
“म्हादेव. म्हादेव बेंद्रे, साहेब.”
“मघाशी फोन तुच उचलला होतास तर.”
“फोन ?”
“आंग्रे. इन्स्पेक्टर आंग्रे.”
“पण साहेब अजून आले नाय.”
“हरकत नाही.” इन्स्पेक्टर तिघांकडे वळले. “तुम्ही तिघांनी इतके टेन्स व्हायचे काही कारण नाही. तुमच्यापैकी कुणी खुनी नाही. कारण आम्ही खुनी मघाशीच पकडला.” त्यांनी स्टॅथोस्कोप आगंतुकाला दिला.
“कोण आहे कोण तो ?” तिघांनी एकदम विचारलं.
“डॉ. रेगे.”
“काय ?” बाहेर कडकडणारी वीज अंगावर कोसळल्यासारखं झालं चौघांना.
“पण त्यांनी हे सगळे खुन का केले ?” डॉक्टरांनी विचारलं.
“आताच तर थोड्या वेळापुर्वी अटक केली त्यांना. अजून संपुर्ण माहीती मिळाली नाही. पुढील तपासासाठीच आलोय येथे. म्हणून तर मघाशी फोन करून पाहीलं, कोणी आहे की नाही घरात ते.” इन्स्पेक्टरांनी कारण सांगण्यास असमर्थता दर्शवली. मग त्यांनी खिशात सेल काढून कॉल केला.
“हॅलो, आंग्रे बोलतोय. वॉरंट मिळालं का ? ठिक आहे. या लवकर मी वाट पहातोय.” त्यानी सेल पुन्हा खिशात सारला आणि ते तिघांकडे वळले.
“पण तुम्ही सगळे इथे का जमलात ?”
“मी डॉक्टर. निशिकांत देसाई. डॉ. रेगेंना भेटायला आलो होतो. त्यांच्या प्रबंधावर चर्चा करायला.” डॉक्टरांनी उत्तर दिले.
“आपण ?” आंग्रे तिच्याकडे वळले.
“मी सुहास साटम. ’शोध’ या पाक्षिकाची रिपोर्टर. डॉक्टर रेगेंची मुलाखत घ्यायला आले होते.” ती उत्तरली.
“मी सदानंद वाणी. इक्विपमेंट सप्लायर आहे साहेब. हे माझं कार्ड.”
समाप्त.
"कौतुकाचे बोल" 